Հայաստանում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար բարձրագույն կրթության հասանելիության վերաբերյալ հետազոտության շնորհանդես՝ ԵԱՀԿ աջակցությամբ

ԵՐԵՎԱՆ, 24 փետրվարի 2015թ. - Այսօր Երևանում հանրությանը ներկայացվեց հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց՝ բարձրագույն կրթության մատչելիության հիմնական խոչընդոտները վեր հանող ուսումնասիրությունը, որն իրականացվել է ԵԱՀԿ աջակցությամբ՝ գնահատելու Հայաստանի բարձրագույն կրթական համակարգը:          

Զեկույցը պատրաստվել է ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի հովանու ներքո՝ «Ունիսոն» հասարակական կազմակերպության կողմից, որն աջակցում է հատուկ կարիքներով մարդկանց: Զեկույցը տրամադրում է համապարփակ վիճակագրական տվյալներ և կենտրոնանում է բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային, ինչպես նաև ներառական կրթության առանձնահատկությունների վրա:  

«Զեկույցը նորարարական մտածողության լավ օրինակ է: Այն վերլուծում է բարձրագույն կրթության համակարգը հատուկ կարիքներով ուսանողների տեսանկյունից: Զեկույցում ներկայացված առաջարկները և ներդրված ջանքերը դրական քայլեր են՝ Հայաստանում բարձրագույն կրթության լիիրավության բարձրացման ուղղությամբ», - ասաց ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի ժողովրդավարացման ծրագրի ղեկավար Օլիվեր Մակքոյը:

Զեկույցում նշվում է, որ ուսումնասիրված քսանինը բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից միայն մեկն է ֆիզիկապես հասանելի հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող անձանց համար: Բուհերի մեծամասնությունը համարում է, որ բարձրագույն կրթության հասանելիությունը պետք է երաշխավորված լինի միայն հենաշարժողական խնդիրներ, տեսողության, լսողության, խոսքի կամ ընդհանուր հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդների համար՝ բացառությամբ նրանց, ովքեր ունեն մտավոր խնդիրներ: Չկան սահմանված մեխանիզմներ համալսարաններում կրթական գործընթացը հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց կարիքներին ադապտացնելու համար: Դա միայն արտահայտվում է դասախոսական կազմի և համակուրսեցիների բարի կամքի դրսևորմամբ՝ օգնելու հաշմանդամ ուսանողների ուսումնական գործընթացը դարձնել հարմարավետ, նշվում է զեկույցում:    

«Ունիսոն» հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն Արմեն Ալավերդյանը նշեց. «Ուսումնասիրության արդյունքները ցույց են տալիս, որ բուհերի քաղաքականությունը, շենքային պայմանները և ուսումնական ծրագրերը չեն համապատասխանում ներառականության արդի պահանջներին: Իմ խորին համոզմամբ, մենք պարտավոր ենք փոխել իրավիճակը և աստիճանաբար ապահովել հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդների համար պատշաճ կրթություն ստանալու բոլոր պայմանները:»

Հետազոտությունը հիմնված է հաշմանդամություն ունեցող և չունեցող ուսանողների կարծիքների վրա, ինչպես նաև բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների վարչական և ակադեմիական անձնակազմի, հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդների, ինչպես նաև հանրության ներկայացուցիչների կարծիքների հիման վրա: 2014թ. սեպտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին իրականացված հարցման մեջ ընդգրկվել են թվով քսանինը համալսարաններ Երևանից, Գյումրիից և Վանաձորից:

Զեկույցի հայերեն տարբերակը հասանելի է
հետևյալ հղումով՝ http://www.osce.org/node/142231

Կոնտակտներ

Gohar Avagyan

National Public Information Officer

OSCE Office in Yerevan

64/1 Sundukyan Street

0012 Yerevan

Հայաստան

Գրասենյակ: +374 10 22 96 10

Գրասենյակ: +374 10 22 96 11

Գրասենյակ: +374 10 22 96 12

Բջջային: +374 91 436389

gohar.avagyan@osce.org

Հատված.  /Ամբողջությամբ դիտեք այստեղ` http://www.osce.org/node/142231/
«Ունիսոն» հասարակական կազմակերպություն
Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար
բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային
մատչելիության,
ինչպես նաև ակադեﬕական ներառականության
ուսուﬓասիրության
ՀԱՇՎԵՏՎՈՒԹՅՈՒՆ
Սույն հետազոտությունն իրականացվել է
ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի աջակցությամբ
ԵՐԵՎԱՆ 2014
ISBN 978-92-9234-289-0
3
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ԿԻՐԱՌՎՈՂ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐԻ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆ ...................................................................................5
ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ................................................................................................................................6
ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ .......................................................................................7
ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐ ԲՈՒՀԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ..................................................................... 13
ՈՐԱԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՆԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ......................................... 16
ՔԱՆԱԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ՀԱՄԵՄԱՏԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ ..................... 35
ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ ................................................................................. 55
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ................................................................................................................... 61
ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿՆԵՐ .............................................................................................................64
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1. Հարցվածների վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներ ..................................................65
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2. Հետազոտական գործիքներ ..........................................................................................69
ՀԱՎԵԼՎԱԾ 3. Ուսուﬓասիրված բուհերի ցանկ ...................................................................................107
4
ԵՐԱԽՏԻՔԻ ԽՈՍՔ
«Ունիսոն» ՀԿ-ն շնորհակալություն է հայտնում բոլոր այն անձանց և
հաստատություննե րին, որոնց մասնակցությունը, տրամադրած ժամանակը և
տեղեկատվությունը հնարավոր դարձրեցին սույն հետազո տության կայացումը:
Մենք երախտապարտ ենք ՀՀ կրթության և գիտության նախարարությանը և
բուհերի ադﬕ նիստրացիաներին` հետազոտության կազմակերպմանը աջակցելու
համար:
Հատուկ շնորհակալություն ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակին` բարձրագույն
կրթության ներառականության խնդրի կարևորման և հետազոտության
ֆինանսավորման համար:
5
ԿԻՐԱՌՎՈՂ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐԻ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆ
Հաշմանդամություն
Համաձայն «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին» ՄԱԿ-ի
կոնվենցիայի, «հաշմանդամություն ունեցող անձինք ներառում են այն անձանց, որոնք ունեն
երկարաժամկետ ֆիզիկական, հոգեկան, մտավոր և զգայական դժվարություններ, որոնք,
տարբեր արգելքների հետ փոխազդեցության արդյունքում արգելակում են նրանց լիակատար և
արդյունավետ մասնակցու թյունը հասարակության կյանքում` մյուսների հետ հավասար»:
Մատչելիություն
Սույն հետազոտության շրջանակներում «մատչելիություն» եզրը կիրառվում է երեք իմաստով`
ֆիզիկական ﬕջավայրի մատչելիություն, տեղեկատվության մատչելիության և ծրագրային,
ակա դեﬕական մատչելիություն: «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին»
ՄԱԿ-ի կոնվենցիան մատչելիության այս երեք իմաստները համատեղում է «համընդհանուր
դիզայն» անվանմամբ, որը սահմանվում է որպես «ապրանքների, ﬕջավայրերի, ծրագրերի
ու ծառայություն ների դիզայն, որը դրանք առավելագույնս օգտագործելի է դարձնում բոլորի
համար` առանց շտկուﬓերի ու մասնագիտացված դիզայնի անհրաժեշտության: Համընդհանուր
դիզայնը չի բացա ռում օժանդակ հարմարեցուﬓերը հաշմանդամություն ունեցող անձանց
որոշակի խմբերի համար:»
Ներառական կրթություն
Ներառական կրթությունը հաﬔմատաբար նոր երևույթ է ինչպես Հայաստանում, այնպես
էլ ողջ աշխարհում, և գոյություն չունի դրա ﬕասնական, համընդհանուր համաձայնեցված
սահմանում: Ինչպես ներառական կրթության գաղափարը, այնպես էլ դրա սահմանումը
ճկուն է և բազմակողմա նի: Սույն հետազոտության շրջանակներում ներառական կրթությունը
սահմանվում է որպես գա ղափարախոսությունների և գործելակերպի համակցություն, որը
…ընդունում, հարգում և հաշվի է առնում ուսանողների բազմազանությունը:
…փոփոխությունների և բարելավման անընդհատ զարգացող, դինաﬕկ գործընթաց է`
ուղղված կրթական համակարգի հարմարեցմանը ուսանողների աﬔնալայն շրջանակի համար:
…ենթադրում է կրթական մշակույթի, քաղաքականության և գործելակերպի վերա կազ-
մակերպում` համապատասխան կրթական բազմաբնույթ առանձնահատ կություններ ունեցող
անձանց կարիքներին:
…բավական ճկուն և ընդգրկուն է ցանկացած ուսանողի լիակատար ներառման և նրա
մասնակցության ապահովման համար:
… ենթադրում է վերաբերմունքային, քաղաքականության, գործընթացային, ﬕ ջավայրային
և ռեսուրսային արգելքների բացահայտմանն ու հաղթահարման ուղղված շարունակական
աշխատանքներ:
… հնարավոր է դարձնում ավանդաբար ﬔկուսացված կամ մարգինալացված խմբերի
ինտեգրումը ընդհանուր կրթական համակարգում:
…գործընթաց է, որին մասնակցում են շահագրգիռ բոլոր կողﬔրը` մանկավարժներ,
ուսանողներ, ընտանիքի անդաﬓեր, համայնքի ներկայացուցիչներ, քաղաքացիական
հասարակություն, որոշում կայացնողներ և այլն:
…ներառական հասարակության ստեղծմանն ուղղված առավել ընդգրկուն ռազմավարության
մաս է կազմում:
…անհրաժեշտ, կիրառելի և արդիական է կրթական աﬔնատարբեր` ֆորմալ և ոչ ֆորմալ
ձևաչա փերի կազմակերպման համար ուսուﬓական բոլոր օղակներում` սկսած վաղ մանկական,
տարրական և ﬕջնակարգ փուլերից ﬕնչև մասնագիտական, բարձրագույն և հետբուհականն
կրթություն:
6
ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Կրթության իրավունքը մարդու հիﬓարար իրավունքներից ﬔկն է, իսկ դրա իրացումը`
անհատի ձևավորման, զարգացման, հետագա աշխատանքային զբաղվածության և հուսալի
ապագայի հիﬓական գրավականն է: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար որակյալ
կրթությունն առավել նշանակալի է, քանի որ սոցիալական այս խմբի համար կրթությունը
ոչ ﬕայն անձնային և մասնագիտական աճի երաշխիք է, այլ նաև երկրի սոցիալական,
մշակութային, տնտեսական և քաղաքական գործընթացներում նրանց մասնակցությունն
ապահովող կարևորագույն գործոն:
Հայաստանի Հանրապետությունում ապրող ավելի քան 197,0001 հաշմանդամություն
ունեցող անձանց համար հասարակական կյանքում ինտեգրման նշակալի արգելք է ներառական
կրթության գործուն համակարգի բացակայությունը, որը ոչ ﬕայն անհնար է դարձնում կամ
սահմանափակում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց մասնակցությունը ուսուﬓական
գործընթացներում, այլև բացասականորեն է ազդում կյանքի ընդհանուր որակի վրա:
Հայաստանում կրթական համակարգի ներառականության ապահովումը պաշտոնապես
համարվում է ՀՀ կառավարության` կրթության ոլորտի առաջ նահերթություններից ﬔկը և կրթա-
կան բարեփոխուﬓերի կարևոր բաղադրիչ: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց կրթության
կազմակերպուﬓ ամրագրված է «Կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող
անձանց կրթության մասին» ՀՀ օրենքով, որի համաձայն 2005թ.-ից ներառական կրթությունն
ընդգրկվել է կրթության զարգացման պետական ծրագրերի ﬔջ: Ավելին, ՀՀ կողﬕց
վավերացված` Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին ՄԱԿ-ի կոնվենցիան
սահմանում է. «Մասնակից պետություններն ապահովում են, որ հաշմանդամություն ունեցող
անձանց առանց խտրականության ու մյուսների հետ հավասար հիմունքներով մատչելի լինեն
ընդհանուր բարձրագույն կրթությունը, մասնագիտական կրթությունը, ﬔծահասակների
ուսուցումը և կրթությունը ամբողջ կյանքի ընթացքում: Այս նպատակով մասնակից
պետություններն ապահովում են, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց տրամադրվեն
անհրաժեշտ հնարավորություններ:» (Հոդված 24):
Սակայն, չնայած օրենսդրական որոշակի բարեփոխուﬓերի և ֆորմալ գործընթացների,
հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար կրթական համակարգը հիﬓականում շարունակում
է ﬓալ ոչ ներառական: Մինչդեռ հանրակրթության ներառականության ստեղծման ուղղությամբ
որոշակի քայլեր են ձեռնարկվում, բարձրագույն կրթության ներառականության և մատչելիության
ապահովման հարցը անգամ պատշաճ հնչեղություն չի ստանում:
Հաշվի առնելով բարձրագույն կրթության համակարգում հաշմանդամություն ունեցող
անձանց մասնակցության կարևորությունը ներառական հասարակության կայացման հարցում
և հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների լիակատար իրացման, ինտեգրման և
արժանապատիվ կենսամակարդակի ապահովման տեսանկյունից, «Ունիսոն» հասարակական
կազմակերպությունը ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի աջակցությամբ հանձն է առել իրականացնել
հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային
մատչելիության, ինչպես նաև ակադեﬕական ներառականության ուսուﬓասիրություն:
Իր մասշտաբով և համակողմանիութամբ եզակի այս հետազոտությունն առաջինն
է Հայաստանում, որ համապարփակ և օբյեկտիվ կերպով գնահատում է կրթության
ներառականությունը և մատչելի ությունը հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար:
1 ՀՀ բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալություն, դեկտեմբեր 2014
7
ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅԱՆ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Հետազոտության նպատակը և խնդիրները
2014 թվականի սեպտեմբեր-նոյեմբեր աﬕսներին «Ունիսոն» հասարակական կազ-
մակերպությու նը ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի աջակցությամբ, ձեռնմուխ եղավ գնահատել
ՀՀ-ում բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային մատչելիությունը, ինչպես նաև
ակադեﬕական ներառականությունը: Այդ նպատակով մշակվեց նշված հիﬓախնդիրների
ամբողջական ուսուﬓասիրությանն ուղղված սոցիոլոգիական հետազոտության հետևյալ
ﬔթոդաբանությունը:
Նպատակ`
Գնահատել հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար բարձրագույն կրթության
ֆիզիկական, ծրագրային մատչելիությունը և ակադեﬕական ներառականությունը:
Խնդիրներ`
Հավաքագրել վիճակագրական տվյալներ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների
վերա բերյալ,
Իրականացնել հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների համար ՀՀ բարձրագույն
կրթության պայմանների գնահատում,
Ուսուﬓասիրել շահագրգիռ կողﬔրի կարծիքը ՀՀ բարձրագույն կրթության ֆիզիկական,
ծրագրային մատչելիության և ակադեﬕական ներառականության վերաբերյալ (բուհերի
ադ ﬕնիստրացիաներ, բուհերի դասախոսներ, տարբեր տեսակի հաշմանդամություն
ունեցող անձինք, հաշմանդամություն չունեցող անձինք և ուսանողներ),
Գնահատել բուհերի` հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներին ներգրավելու պատրաս-
տակամությունն ու կարողությունները,
Ուսուﬓասիրել և գնահատել հանրային կարծիքն ու դիրքորոշուﬓերը հաշմանդամություն
ունեցող անձանց և ներառականության գաղափարի վերաբերյալ,
Բացահայտել հաշմանդամության տարբեր տեսակներ ունեցող անձանց համար բարձրա-
գույն կրթություն ստանալու հիﬓական խոչընդոտները և այն մարտահրավերները,
որոնց ներկայումս բախվում են հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները,
Մշակել հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների համար բարձրագույն կրթության
ներա ռականությանն ուղղված առաջարկություններ:
Հետազոտության ﬔթոդների ընտրություն
Հետազոտության նպատակի արդյունավետ իրագործման համար կիրառվել են
սոցիոլոգիական հետազոտության քանակական և որակական ﬔթոդներ, ինչպես նաև
դիտարկում և վիճակագրա կան տվյալների հավաքագրում: Վերլուծության բազմագործոնային
մոդելի կիրառման շնորհիվ դուրս են բերվել և գնահատվել հիﬓական շահագրգիռ կողﬔրի
տեղեկացվածությունը, վերաբեր մունքը և դիրքորոշումը ուսուﬓասիրվող խնդիրների վերա-
բերյալ:
Հետազոտության շրջանակներում կիրառվել են տեղեկատվության հավաքագրման
քանակական և որակական հետևյալ ﬔթոդները`
1. Հեռախոսային հարցում հետևյալ խմբերի հետ.
 բարձրագույն կրթության համակարգում չներգրավված հաշմանդամություն ունեցող
ան ձինք,
 հանրություն:
8
2. Հարցում` դեմ առ դեմ հարցազրույցների ﬕջոցով հետևյալ խմբերի հետ.
 հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներ,
 հաշմանդամություն չունեցող ուսանողներ:
3. Խորին հարցազրույցներ բուհերի ադﬕնիստրացիաների ներկայացուցիչների և
դասախոսնե րի հետ:
4. Վիճակագրական տվյալների ուսուﬓասիրություն` ընտրված 29 բուհերում հաշմանդամու-
թյուն ունեցող ուսանողների և դասախոսների վերաբերյալ:
5. Դիտարկում` բուհերի ֆիզիկական մատչելիությունն ուսուﬓասիրելու համար:
Հետազոտության խնդիրների հիման վրա մշակվել են հետևյալ հետազոտական գործիքները
(տե´ս Հավելված)`
 Հանրային կարծիքի հեռախոսային հարցման հարցաթերթ,
 Բարձրագույն կրթության համակարգում չներգրավված` հաշմանդամություն ունեցող
ան ձանց հեռախոսային հարցման հարցաթերթ,
 Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների դեմ առ դեմ հարցման հարցաթերթ,
 Հաշմանդամություն չունեցող ուսանողների դեմ առ դեմ հարցման հարցաթերթ,
 Բուհերի ադﬕնիստրացիայի ներկայացուցիչների հետ խորին հարցազրույցի հարցաշար,
 Բուհերի դասախոսների հետ խորին հարցազրույցի հարցաշար,
 Վիճակագրական տվյալների հավաքագրման հարցաշար,
 Ֆիզիկական մատչելիության դիտարկման քարտ:
Բոլոր հարցազրույցները իրականացվել են անանունության սկզբունքով, և հավաքագրված
բոլոր տվյալները վերլուծության ﬔջ օգտագործվել են ընդհանրացված ձևով:
Կիրառված ﬔթոդների համակցությունը հնարավորություն տվեց գնահատել և ﬔկնաբանել
ուսուﬓասիրվող երևույթը, շահագրգիռ հիﬓական կողﬔրի տեղեկացվածության մակարդակը,
վերաբերմունքը և դիքորոշուﬓերը բարձրագույն կրթության ոլորտում հաշմանդամություն
ունե ցողների ներառման խնդրի վերաբերյալ, ինչպես նաև ուսուﬓասիրել տարբեր տեսակի
հաշմանդա մություն ունեցող ուսանողների հետ բուհերի աշխատելու փորձը և նրանց ներգրավելու
պատրաս տակամությունը: Պատկերն առավել ամբողջական է դարձել բուհերի ֆիզիկական
մատչելիության դիտարկման արդյունքում` գնահատական տալով ներառականության
կարևորագույն չափանիշնե րից ﬔկին: Այս բոլոր ﬔթոդների կիրառման արդյունքում ստացված
տվյալները հնարավորություն տվեցին համապարփակ պատկերացում կազﬔլ Հայաստանում
բարձրագույն կրթության ոլորտում ներառականության արդի մակարդակի վերաբերյալ:
Հետազոտության ընտրանք
Հետազոտությունն իրականացվել է Երևան, Գյումրի և Վանաձոր քաղաքներում, քանի
որ բուհերի ճնշող ﬔծամասնությունը կենտրոնացված է այս երեք քաղաքներում. բաշխումը
կատարվել է ելնելով այդ երեք քաղաքներում բուհերի խտությունից: Ընտրանքում ներառվել են
աﬔնատարբեր ոլորտների պետական, ոչ պետական և ﬕջպետական 29 բուհեր:
Հաշմանդամություն չունեցող ուսանողների ընտրանքի վստահելիության ﬕջակայքը
կազﬔլ է 95%` տվյալների ±3.5% սահմանային սխալով: Հանրային կարծիքի ուսուﬓասիրման
դեպքում վստահելիության ﬕջակայքը դարձյալ կազﬔլ է 95%, իսկ սահմանային սխալը` ±3%:
Հետա զոտության ընթացքում հարցվել են հետևյալ հինգ խմբերի ներկայացուցիչները (տե´ս
Աղյուսակ 1):
9

Ուսանողների ընտրության հիﬓական չափանիշներն էին.
- կուրսը,
- տարիքը,
- սեռը,
- ֆակուլտետը,
- ուսուցման համակարգը (առկա և հեռակա),
- ուսուցման փուլը (բակալավրիատ և մագիստրատուրա):
Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների դեպքում, վերոհիշյալ չափանիշներից բացի,
հաշվի են առնվել նաև հաշմանդամության տեսակը և խումբը:
Աղյուսակ 5-ում և 6-ում ներկայացված է հանրային կարծիքի ուսուﬓասիրման հա մար
ընդգրկված բնակչության և հաշմանդամություն ունեցող անձանց ընտրանքային հա մա-
խմբությունների բաշ խուﬓ ըստ մարզերի:
Աղյուսակ 5.Բնակչության ընտրանքի բաշխվածությունն ըստ մարզերի

15
Այս խմբի ﬔջ ներառման չափանիշներն էին.
- թերի բարձրագույն կամ ﬕջնակարգ մասնագիտական կրթություն,
- տարիք` 18-35 տարեկան,
- սեռ,
- հաշմանդամության տեսակ,
- հաշմանդամության խումբ:
Այս բոլոր անձինք պոտենցիալ ուսանողներ են, որոնք, սակայն, այս կամ այն պատճառով
ներգրավ ված չեն բարձրագույն կրթության համակարգում:
Խորին հարցազրույցներ են իրականացվել 87 անձանց հետ` յուրաքանչյուր բուհում 2
դասախոս և ադﬕնիստրացիայի 1 ներկայացուցիչ: Բուհերի ադ ﬕնիստրացիաների ներ-
կայացուցիչների ընտ րության չափանիշն էր նրանց իրազեկվածությունը բուհի ակա դե-
ﬕական ծրագրերի, պաշտոնա կան փաս տաթղթերի, բուհի պատմության, տեխնիկական
հագեցվածության, ֆիզիկական մատչե լիության, ուսանողների հետ տարվող աշխատանքների և
այլ գործառնական դրույթների մասին: Արդյունքում, հարցմանը մասնակցած ադﬕնիստրացիայի
ներկայացուցիչները հանդիսացել են 2 և ավելի տարիների աշխատանքային փորձ ունեցող
ասիստենտներ, գիտությունների թեկնածուներ, դոցենտներ և պրոֆեսորներ, որոնք զբաղեցնում
էին հետևյալ պաշտոնները`
- ռեկտոր,
- պրոռեկտոր,
- աշխատակազﬕ ղեկավար,
- դեկան,
- ամբիոնի վարիչ,
- ուսուﬓական գծով փոխտնօրեն,
- շրջանավարտների պրակտիկայի և կարիերայի կենտրոնի ղեկավար,
- ուսուﬓական գործընթացի վերահսկման բաժնի վարիչ,
- որակի ապահովման կենտրոնի տնօրեն,
- արտաքին կապերի բաժնի պետ,
- իրավաբանական բաժնի պետ,
- ուսուﬓական բաժնի աշխատակից,
- գործավար:
Բուհերի դասախոսների ընտրության հարցում կիրառվել է բազմաստիճան քվոտային
ընտրանքի ﬔթոդաբանությունը` ընտրության հետևյալ չափանիշներով
1. տվյալ բուհում աշխատանքային ստաժը`
ﬕնչև 10 տարի,
10 տարուց ավելի
2. սեռը`
կին,
տղամարդ
3. ֆակուլտետը, որտեղ դասախոսը դասավանդում է. ընտրանքում ապահովվել է տարբեր
ֆա կուլտետներում դասավանդող դասախոսների ներգրավվածությունը:
Հետազոտության իրականացման փուլեր
Սույն հետազոտությունն իրականացվել է հետևյալ փուլերով`
I փուլ – Նախապատրաստական աշխատանքներ.
հետազոտության ﬔթոդաբանության մշակում,
12
հետազոտության պլանավորում,
հետազոտության գործիքների մշակում,
ՀՀ ԿԳՆ-ից պաշտոնական թույլտվության ձեռքբերում,
բուհերի հետ պայմանավորվածությունների ձեռքբերում,
hարցազրուցավարների ուսուցում-հրահանգավորում,
մատչելիության դիտարկողների ուսուցում-հրահանգավորում,
գործիքների փորձարկում և վերջնականացում:
II փուլ – Դաշտային աշխատանքներ.
դաշտային աշխատանքների պլանավորում,
քանակական հարցուﬓերի և որակական հարցազրույցների անցկացում,
բուհերի ֆիզիկական մատչելիության դիտարկում,
վիճակագրական տվյալների հավաքագրում,
դաշտային աշխատանքների որակի ստուգում:
III փուլ – Տվյալների մշակում.
հարցաթերթում ընդգրկված բաց և կիսաբաց հարցերի փակում,
բաց հարցերի պատասխանների կոդավորում,
քանակական տվյալների մուտքագրում SPSS ծրագրային բազա,
տվյալների բազայի մաքրում,
որակական տեղեկատվության վերծանում և խմբավորում:
IV փուլ – Հաշվետվության պատրաստում.
քանակական տվյալների վերլուծություն,
որակական տվյալների վերլուծություն,
բուհերի ֆիզիկական մատչելիության վերլուծություն,
քանակական և որակական տվյալների, ֆիզիկական մատչելիության վերլուծության և
վիճակագրական տվյալների համադրում և եզրակացությունների կազմում,
ստացված արդյունքների հիման վրա գործնական հանձնարարականների մշակում,
արդյունքների ներկայացում ներքին և արտաքին շահագրգիռ կողﬔրին:
13
Սույն հետազոտությունն իրականացվել է հետևյալ փուլերով`
I փուլ – Նախապատրաստական աշխատանքներ.
հետազոտության ﬔթոդաբանության մշակում,
12
հետազոտության պլանավորում,
հետազոտության գործիքների մշակում,
ՀՀ ԿԳՆ-ից պաշտոնական թույլտվության ձեռքբերում,
բուհերի հետ պայմանավորվածությունների ձեռքբերում,
hարցազրուցավարների ուսուցում-հրահանգավորում,
մատչելիության դիտարկողների ուսուցում-հրահանգավորում,
գործիքների փորձարկում և վերջնականացում:
II փուլ – Դաշտային աշխատանքներ.
դաշտային աշխատանքների պլանավորում,
քանակական հարցուﬓերի և որակական հարցազրույցների անցկացում,
բուհերի ֆիզիկական մատչելիության դիտարկում,
վիճակագրական տվյալների հավաքագրում,
դաշտային աշխատանքների որակի ստուգում:
III փուլ – Տվյալների մշակում.
հարցաթերթում ընդգրկված բաց և կիսաբաց հարցերի փակում,
բաց հարցերի պատասխանների կոդավորում,
քանակական տվյալների մուտքագրում SPSS ծրագրային բազա,
տվյալների բազայի մաքրում,
որակական տեղեկատվության վերծանում և խմբավորում:
IV փուլ – Հաշվետվության պատրաստում.
քանակական տվյալների վերլուծություն,
որակական տվյալների վերլուծություն,
բուհերի ֆիզիկական մատչելիության վերլուծություն,
քանակական և որակական տվյալների, ֆիզիկական մատչելիության վերլուծության և
վիճակագրական տվյալների համադրում և եզրակացությունների կազմում,
ստացված արդյունքների հիման վրա գործնական հանձնարարականների մշակում,
արդյունքների ներկայացում ներքին և արտաքին շահագրգիռ կողﬔրին:
13
ՎԻՃԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐ ԲՈՒՀԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

Ա ռա վել հա ճախ հարց ված նե րի բո լոր խմբե րում հնչել են «հի վան դութ յուն, ան կա րո ղութ յուն,
ա նօգ նա կա նութ յուն, սահ մա նա փա կուﬓեր» զու գոր դութ յուն նե րը: Հատ կան շա կան է, որ հան-
րու թյան և հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող, բարձ րա գույն կրթութ յան հա մա կար գում չներգ րավ ված
ան ձանց խմբե րում պա տաս խա նի նման տար բե րակ նե րը հան դի պել են ա ռա վել հա ճախ. այս
պատ կե րը ար տա ցո լում է ան հա տի հան դեպ հա սա րա կութ յան վե րա բեր մուն քի և ան ձի ինք նա-
վե րա բեր մուն քի սերտ փոխ կա պակց վա ծութ յու նը: Մ յուս կող ﬕց, հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող
ու սա նող նե րի շրջա նա կում այս տի պի զու գոր դութ յուն ներն ա վե լի քիչ են հան դի պում. այս տեղ
եր ևում է ակ տիվ սո ցիա լա կան կյան քի դրա կան ազ դե ցութ յու նը ան ձի ինք նա վե րա բեր մուն քի
վրա: Բա ցի այդ, ու սա նո ղա կան ակ տի վութ յու նը խթա նում է ան ձի ինք նու րույն ապ րե լա կեր պը,
որն էլ օգ նում է վե րա նա յե լու հաշ ման դա մութ յան` ան գամ իր սե փա կան հաշ ման դա մութ յան
վե րա բեր յալ, ան ձի ու նե ցած կարծ րա տի պա յին վե րա բեր մուն քը: Սա կայն զու գոր դութ յուն նե րի
շար քում ըստ հա ճա խա կա նութ յան այս խմբե րում (հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող ու սա նող ներ և
հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող ան ձիք, ո րոնք ներգ րավ ված չեն բարձ րա գույն կրթութ յան հա մա-
կար գում) երկ րորդ տեղն են զբա ղեց նում բա ցա սա կան հույ զե րը (խղճա հա րութ յուն, տխրութ յուն,
ցավ), ընդ ո րում ցու ցա նիշ նե րը մյուս խմբե րի հա ﬔ մատ զգա լիո րեն բարձր են: Սա կա րող է լի-
նել սե փա կան հաշ ման դա մութ յան հետ կապ ված դժվա րութ յուն նե րի հան դեպ հու զա կան վե րա-
բեր մուն քի դրսևո րում:
Հաշ ման դա մութ յուն չու նե ցող ու սա նող նե րի խմբում բա վա կա նին հա ճա խա կի են (15,5%) օգ-
նե լու ցան կութ յան հետ կապ ված զու գոր դութ յուն նե րը, ո րը ցույց է տա լիս ո րո շա կի «հո վա նա-
վոր չա կան» վե րա բեր մունք, սա կայն դրա կան ուղղ վա ծութ յամբ:
Մ տա վոր հաշ ման դա մութ յան հետ զու գոր դութ յուն նե րը սա կա վա թիվ են բո լոր խմբե րում,
բայց ﬕայն հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող ու սա նող նե րի խմբում են դրանք լիո վին բա ցա կա յում.
այս տեղ նկատ վում է ո րո շա կի խտրա կա նութ յուն հաշ ման դաﬓե րի ﬕջև, հատ կա պես մտա վոր
հաշ ման դա մութ յան հան դեպ:
Կար ևոր է նաև ու շադ րութ յուն դարձ նել այն դեպ քե րին, երբ զու գոր դութ յուն ներ ընդ հան րա-
պես չեն հնչել: Զու գոր դութ յուն նե րի բա ցա կա յութ յու նը, որ պես կա նոն, վկա յում է ո րո շա կի խու սա-
փո ղա կան վե րա բեր մուն քի մա սին: Ա զատ զու գոր դութ յուն ներ հնչեց նել ա ռա վել հա ճախ դժվա-
րա ցել են հաշ ման դա մութ յուն ու նե ցող ան ձիք, ո րոնք ներգ րավ ված չեն բարձ րա գույն կրթութ յան
հա մա կար գում: Կա րե լի է են թադ րել, որ լի նե լով քիչ նե րառ ված հա սա րա կա կան կյան քում, այս
խմբի ﬔջ ընդրգրկ ված ան ձանց հա մար հաշ ման դա մութ յու նը շա րու նա կում է ﬓալ ինք նա խա-
րա նա վո րող ﬕ հաս կա ցութ յուն. այս տե ղից էլ դի մադ րութ յու նը եր ևույ թի մա սին խո սե լու հան-
դեպ:
Հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդների մասին խոսելիս, հարցվածների բոլոր խմբերում առաջին պլան են մղվել բացասական հույզերը` խղճահարություն, ցավ, սարսափ, ﬔղքի զգացում: Երկ րորդ տեղում են օգնելու ցանկության հետ կապված հույզերը: Այս պատկերը կարող է վկայել կրկնակի խտրականության մասին. այս դեպքում անձը ա ռա վել խոցելի է ընկալ-
վում ոչ ﬕայն հաշմանդամության, այլև երիտասարդ լինելու արդյունքում:
Աղ յու սակ 14. Ի՞նչ էմոցիաներ են Ձեզ մոտ առաջանում, երբ խոսքը գնում է հաշմանդամություն ունեցող երիտասարդների մասին.

Բնական է, որ հաշ մանդամո ւթ յուն ո ւնեցող անձանց համար հ ատուկ բ ու հո ւմ սովո-
րելու տարբե րակ ին հաշ մանդամո ւթ յուն ո ւն եցո ղ ուսան ողնե րը և բարձրագու յն կրթ ու թյա ն
համակարգում չներ գ րավված անձինք ք իչ են հակվա ծ: Սա փաստում է, որ հա շմանդաﬓերի
այս խ մբերը պատրաս տ ե ն ներգ րա վվ ել հասարակ ական կյան քի ﬔջ և չեն խուսափում այլ
մարդկանց հետ շ փվե լու ց: Հաշ մանդամո ւթ յուն ո ւնեցող անձանց համար հ ատուկ բ ու հո ւմ սովո-
րե լո ւ տար բե րակին ավելի հակվ ած են հաշ մանդամու թյ ուն չո ւն եցո ղ ուսան ողն երը և հ անրութ-
յո ւն ը, hա մա պատասխանաբար` 25,2% և 2 0,8 %: Հաշ մանդամո ւթ յուն ո ւն եցո ղ ուսանողնե րի ց այս
եղ անակն ընտրել են ﬕայն 3,1%- ը (տե ´ս Գծապատ կե ր 1 ):
Գծապ ատկեր 1 . Ձեր կաւծիքով ԲՈՒՀ-ում սովորելու որ ձևն է ավելի նպատակահար-
մար և արդյունավետ

Հազ վա դեպ են հնչել «խղճում եմ» և «խու սա փում եմ նրան ցից» պա տաս խան նե րը`
հիﬓա կա նում այս պա տաս խան նե րը նշվել են մտա վոր խնդիր ներ ու նե ցող ան ձանց հան դեպ
վե րա բեր մուն քը նկա րագ րե լիս (տե´ս Աղ յու սակ 20): Կա րե լի է եզ րա կաց նել, որ մտա վոր հաշ-
ման դա մութ յու նը ա ռա վել զու գորդ վում է ան կա րո ղութ յան և ա դապ տի վութ յան ցածր մա կար դա-
կի հետ:
Աղյուսակ 20 (սկիզբ). Ինչպիսի՞ն է Ձեր վերաբերմունքը տարբեր տեսակի հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ.

Աղյուսակ 20 ( շարունակություն I) . Ինչպիսի՞ ն է Ձեր վերաբերմունքը տարբեր տեսակի
հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ

Խոսքային խնդիրներ
ունեցողներին          34,0% 46,7% 22, 1% 0,2% 6 ,7% 0,2%
Հետաքրքրական է, որ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 6 1,1%-ը նշել են, որ իրենց
բուհում կան հաշմանդամություն ունեցող այլ ուսանողներ, ﬕնչդեռ հաշմանդամություն չունեցող ուսանողների ընդաﬔնը 3 8,3%- ն է նշել այդ մասին: Հանրային կարծիքի ուսուﬓասիրությունները
ցույց են տալիս, որ հարցվածների 48,9%-ը նշել են, որ նրանց շրջապատում չկան հաշմանդ-
ամություն ունեցող անձինք: Սա վկայում է այն մասին, որ հանրության համար հաշմանդամություն ունեցող անձինք պարզապես «տեսանելի» չեն: Այս երևույթի պատճառները կարող են բազմազան լինել, օրինակ` հաշմանդամություն ունեցող անձանց ցածր մասնակցությունը
սոցիալական կյանքում , ինչպես նաև հանրության կողﬕց խուսափողական վերաբերմունքը:

Կարելի է եզրակացնել, որ հենաշարժողական խնդիրներ ոնեցող հաշմանդաﬓերն
առավել տեսանելի են թե´ հանրության, թե´ հաշմանդամություն չունեցող ուսանողների համար, ﬕնչդեռ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները, հնարավոր է, ավելի ընկալունակ են
44
հաշմանդամության տարբեր դրսևորուﬓերի նկատմամբ: Այս ենթադրությունը ամրապնդվում
է նաև այն փաստով, որ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 62,5%-ը նշել է, որ իրենց կո-
ւրսում չկան հաշմանդամություն ունեցող այլ ուսանողն եր, ﬕնչդեռ հա շմանդամություն չունեցող
ուսանողներ ի 84,6 %- ն է նման կարծիք արտահայտել: Հավանաբար, այստեղ դրսևորվում է
հաշմանդամություն չունեցող ուսանողների ավելի ցածր տեղեկացվածությունը այդ հարցի
վերաբերյալ:
Պատասխանելով կուրս ում ս ովորող այ լ ուսա նողներ ի հ աշ մանդա մո ւթյ ան տեսա կների
վե րաբ եր յալ հարցին` հա շմանդա մո ւթյ ու ն չունեցող ուսանող նե րի 46 %- ը նշել է հենաշա րժ ողա-
կան խնդիրներ ունեցողների մասին, 18 %-ը` տեսողական խնդիրներ ունեցողների մասին, իսկ
հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների 34,2%-ը` հենաշարժողական և 34,3 %-ը`տեսողական խնդիրներ ունեցողների մասին (տե´ս Գծ ապատկեր 4):
Գծապատկեր 4 . Ի՞նչ տեսակի հաշմանդամություն ունեն նրանք (կ ուրս)

Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները նշել են, որ ակտիվ մասնակցում են ուսանողական
խնջույքներին: Բուհական այլ ﬕջոցառուﬓերին մասնակ ցության մակարդակը հաﬔմատաբար
ցածր է: Հարկ է նշել նաև, որ հաշմանդամություն չունեցող ուսանողները` հաշմանդամություն
ունեցող ուսանողների ակտիվությունը հաﬔմատաբար ավելի ցածր են գնահատում (տ ե´ս
Աղյուսակ 21):
Աղյուսակ 21 (սկիզբ). Որքա՞ն հաճախ են հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները
մասնակցում արտաուսուﬓական կյանքին

Աղյուս ակ 22. ՀՀ-ում հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ որքանո՞վ են մասնակցում հասարակական կյանքին

Աղյուսակ 41. Հաշմանդամության խումբը

Աղյուսակ 42. Հաշմանդամության տեսակը

Աղյուսակ 46. Աշխատու՞մ եք Դուք արդյոք
Աղյ ուսակ 47. Հարցվածների զբաղվածության ոլորտը

Դիտարկված 57 մասնաշենքերից 56-ը կամ բազմահարկ են, կամ զբաղեցնում են
բազմահարկ շինության բարձր հարկերից ﬔկը: 56 շինություններից 67,8%-ում վերելակ առկա
չէ, որն անհնար է դարձնում տեղաշարժման խնդիրներ ունեցող անձանց մուտքը շինության
բարձր հարկեր (տե´ս Գծապատկեր 10): Ավելին, վերելակներ ունեցող շենքերի 16,7%-ում առկա
են խոչընդոտներ վերելակ տանող ճանապարհին: Այսպիսով 57 մասնաշենքերից ﬕայն 8-ում
(21%) են առկա լիովին կամ հիﬓականում մատչելի, գործող վերելակներ:
Գծապատկեր 10. Դիտարկված բուհական մասնաշենքերում վերելակի առկայություն/
մատչելիություն
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
Մատչելի Հիմնականում մատչելի Դժվարամատչելի Անմատչելի Վերելակ առկա չէ
Մեկից ավելի հարկ ունեցող/բարձր հարկում գտնվող մասնաշենքերում վերելակի մատչելիություն
ԻՐԱՎԻՃԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ՀԱՐԿՈՒՄ
Հաստատության առաջին հարկում հայտնաբերվել են հետևյալ խոչընդոտները` դեպի
լսարաններ, ադﬕնիստրատիվ սենյակներ, վերելակ և մասնաշենքի այլ կարևոր հատվածներ
տանող աստի ճաններ, 3սմ գերազանցող բարձրությամբ դռան շեﬔր, նեղ ﬕջանցքներ և դռներ,
ﬔտաղյա պտտա ձողով անցակետեր: Դիտարկված շինությունների կեսից ավելիի դեպքում
(56,14%) իրավիճակը առաջին հարկում անմատչելի է (տե´ս Գծապատկեր 11):
59
Գծապատկեր 11. Դիտարկված բուհական մասնաշենքերում առաջին հարկի մատչելիություն
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
Մատչելի Հիմնականում մատչելի Դժվարամատչելի Անմատչելի
Իրավիճակը հաստատության առաջին հարկում
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՍԱՆՀԱՆԳՈՒՅՑ
Դիտարկված 57 մասնաշենքերից ﬕայն 2-ում (3,5%)` Աﬔրիկյան համալսարանի 2
մասնաշենքերում են առկա անվասայլակով տեղաշարժվող անձանց համար հարմարեցված
սանհանգույցներ: Բացի այդ, Երևանի Եվրասիա ﬕջազգային համալսարանում ներկայումս
աշխատանքներ են տարվում սանհանգույցի հարմարեցման ուղղությամբ: Մնացած բոլոր
55 մասնաշենքերում անվասայլակով տեղաշարժվող անձանց համար սանհանգույցներն
անմատչելի են (տե´ս Գծապատկեր 12):
Գծապատկեր 12. Դիտարկված բուհական մասնաշենքերում հանրային սան հան գույց-
ների մատչելիություն
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
80.00%
90.00%
100.00%
Մատչելի Հիմնականում մատչելի Դժվարամատչելի Անմատչելի
Հանրային սանհանգույց
Կատարվել է նաև բուհական մասնաշենքերի տարածքում ավտոկայանատեղիների
դիտարկում, որի արդյունքում պարզվել է, որ դիտարկված բուհերից ﬕայն ﬔկի` Հայաստանում
աﬔրիկյան համալսարանի տարածքում է առկա մատչելի/գծանշված ավտոկայանատեղի:
60
ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՄԱՏՉԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆ ՏԵՍՈՂԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ԱՆՁԱՆՑ
ՀԱՄԱՐ
Մատչելիության համապարփակ գնահատման համար կատարվել է նաև տեսողական
խնդիրներ ունեցող անձանց համար մատչելիության տարրերի դիտարկում, որի արդյունքները
ցույց են տվել, որ Բրայլյան ձևաչափով ցուցատախտակներ առկա են ﬕայն 1, իսկ դեղինով
գծանշված եզրեր` ﬕայն 3 մասնաշենքերում (տե´ս Գծապատկեր 13):
Գծապատկեր 13. Դիտարկված բուհական մասնաշենքերում Բրայլյան ցուցատախ-
տակներ և դեղինով գծանշված եզրեր
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
80.00%
90.00%
100.00%
Առկա է Առկա չէ
Բրայլյան ցուցատախտակներ Դեղին գծանշ ված եզրեր



Հ ԱՎ ԵԼ ՎԱԾ 2.
Հետազոտական գործիքներ
__________________
Հարցման ամսաթիվ
________________
Հարցազրուցավարի կոդ
____:____
Հարցման սկիզբ
____________________
Հեռախոսահամար
ՀԱՐՑԱԹԵՐԹ #___
հանրային կարծիքի ուսուﬓասիրման
Բարև Ձեզ: Իմ անունը _____________ է: «ՈՒՆԻՍՈՆ հասարակական կազմակերպությունը
«ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակ-ի աջակցությամբ իրականացնում է «Հաշմանդամություն
ունեցող անձանց համար բարձրագույն կրթության ֆիզիկական և ծրագրային մատչելիության,
ինչպես նաև ակադեﬕական ներառականության գնահատում: Խնդրում ենք Ձեզ պատասխանել
ﬔր համառոտ հարցերին: Հարցուﬓ անանուն է, Ձեր պատասխաններն օգտագործվելու
են ընդհանրացված ձևով: Նախապես շնորհակալ ենք տրամադրած ժամանակի և անկեղծ
պատասխանների համար:
1. Ես կասեմ ﬕ բառ, իսկ Դուք նշեք Ձեզ մոտ առաջացող ﬕնչև 3 ասոցիացիա:
«Հաշ ման դամություն»:
1. __________________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________________
3.__________________________________________________________________________________
2. Իսկ ի՞նչ էմոցիաներ են Ձեզ մոտ առաջանում, երբ խոսքը գնում է հաշմանդամություն
ունեցող երիտասարդների մասին (նշեք ﬕնչև 3 պատասխանի տարբերակ):
1. __________________________________________________________________________________
2.__________________________________________________________________________________
3.__________________________________________________________________________________
3. Եթե որոշում ընդունելու հնարավորություն ունենայիք, ապա նշվածներից ո՞ր 2 խնդիրները
առաջին հերթին կլուծեիք:
1. Ապահովել դպրոցների մատչելիությունը հաշմանդամություն ունեցող երեխաների
համար
2. Ապահովել բուհերի մատչելիությունը հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար
3. Ապահովել հանրային վայրերի մատչելիությունը հաշմանդամություն ունեցող
մարդկանց համար
4. Ապահովել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց առողջապահական ծառա-
յությունների մատչելիությունը
5. Ապահովել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց աշխատանքով
6. Ապահովել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց ֆինանսական աջակցություն
7. Այլ (նշել) _________________________________________________________________
70
 20. Եթե չեք առարկում, խնդրում եմ տրամադրեք Ձեր հեռախոսի համարը, իմ աշխատանքը
ստուգելու համար:
ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ

Ուսուﬓասիրված բուհերի ցանկ
Պետական բուհեր
1. Երևանի պետական համալսարան
2. Երևանի պետական բժշկական համալսարան
3. Ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարան
4. Երևանի պետական լեզվաբանական համալսարան
5. Հայաստանի պետական ագրարային համալսարան
6. Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան
7. Երևանի պետական կոնսերվատորիա
8. Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ
9. Հայաստանի Պետական Տնտեսագիտական Համալսարան
10. Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի Գյումրու մասնաճյուղ
11. Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ
12. Հայաստանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի Գյումրու մասնաճյուղ
13. Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի Վանաձորի մասնաճյուղ
Ոչ պետական բուհեր
14. Երևանի Գլաձոր կառավարման համալսարան
15. Երևանի Հյուսիսային համալսարան
16. Երևանի գործնական հոգեբանության և սոցիոլոգիայի Ուրարտու համալսարան
17. Մովսես Խորենացու անվան համալսարան
18. ՄՖԲ ֆինանսական ակադեﬕա
19. Երևանի Եվրասիա ﬕջազգային համալսարան
20. Հեռուստատեսության և ռադիոյի ակադեﬕա
21. Երևանի գեղեցիկ արվեստների ազգային ակադեﬕա
22. Ազպաթ-Վետերան Երևանի դատական փորձագիտության և հոգեբանության
համալսարան
23. Գալիք համալսարան
24. Երևանի գյուղատնտեսական համալսարան
25. Երևանի Հայբուսակ համալսարան
26. Իմաստասեր Անանիա Շիրակացի համալսարանի Գյումրու մասնաճյուղ
27. Մխիթար Գոշ ﬕջազգային համալսարանի Վանաձորի մասնաճյուղ
Միջպետական բուհեր
28. Հայաստանի Աﬔրիկյան համալսարան
29. Հայ-Ռուսական (Սլավոնական) համալսարան