ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ
Պ Ա Յ Մ Ա Ն Ա Գ Ի Ր
ԿՈՆՎԵՆՑԻԱ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ՀԻՄՆԱՐԱՐ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ* ՓՈՓՈԽՎԱԾ 11-ՐԴ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՄԲ
(4-ը նոյեմբերի, 1950 թ., Հռոմ)
Սույն Կոնվենցիան ստորագրած կառավարությունները, լինելով Եվրոպայի խորհրդի անդամներ,
նկատի ունենալով
1948թ. դեկտեմբերի 10-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր
ասամբլեայի հռչակած Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը,
նկատի ունենալով, որ սույն Հռչակագիրը նպատակ ունի ապահովելու այնտեղ հռչակված իրավունքների համընդհանուր և արդյունավետ ճանաչումն ու պահպանումը,
նկատի ունենալով, որ
Եվրոպայի խորհրդի նպատակն իր անդամների միջև առավել միասնություն ձեռք
բերելն է, և որ այդ նպատակին հասնելու միջոցներից մեկը մարդու իրավունքների
ու հիմնարար ազատությունների պահպանումը և հետագա իրականացումն է,
կրկին հավաստելով
իրենց խորին հավատը այդ հիմնարար ազատությունների նկատմամբ, որոնք
արդարության ու խաղաղության հիմքն են աշխարհում, և որոնց լավագույն
պահպանումը կախված է, մի կողմից, քաղաքական արդյունավետ
ժողովրդավարությունից և, մյուս կողմից, մարդու` դրանց վերաբերող
իրավունքների ընդհանուր ըմբռնումից ու պահպանումից,
համակված վճռականությամբ՝
որպես միասնական հայացքներ և քաղաքական ավանդույթների, իդեալների,
ազատության և իրավական պետության ընդհանուր ժառանգություն ունեցող
եվրոպական երկրների կառավարություններ` առաջին քայլերն անել Համընդհանուր
հռչակագրում ամրագրված որոշ իրավունքների հավաքական իրականացման
ճանապարհին,
համաձայնեցին ներքոհիշյալի շուրջ.
Հոդված 11. |
Մարդու իրավունքները հարգելու պարտականությունը |
Բարձր պայմանավորվող
կողմերն իրենց իրավազորության ներքո գտնվող յուրաքանչյուրի համար ապահովում
են այն իրավունքներն ու ազատությունները, որոնք սահմանված են սույն
Կոնվենցիայի I բաժնում:
ԲԱԺԻՆ I1
Իրավունքներ ԵՎ ազատություններ
Հոդված 21. |
Կյանքի իրավունք |
1. Յուրաքանչյուրի կյանքի իրավունքը պաշտպանվում է օրենքով:
Ոչ մեկին չի կարելի
դիտավորությամբ զրկել կյանքից այլ կերպ, քան ի կատարումն դատարանի կայացրած
դատավճռի` այն հանցագործության համար, որի կապակցությամբ օրենքով
նախատեսված է այդ պատիժը:
2. Կյանքից զրկելը չի համարվում սույն հոդվածի խախտում, եթե այն հետևանք է ուժի գործադրման, ինչը բացարձակապես անհրաժեշտ է՝
ա. ցանկացած անձի անօրինական բռնությունից պաշտպանելու համար,
բ. օրինական ձերբակալում իրականացնելու կամ օրինական հիմքերով կալանավորված անձի փախուստը կանխելու համար,
գ. խռովությունը կամ ապստամբությունը ճնշելու նպատակով օրենքին համապատասխան գործողություն ձեռնարկելու համար:
Հոդված 32. |
Խոշտանգումների արգելում |
Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի խոշտանգումների կամ անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի:
Հոդված 41. |
Ստրկության և հարկադիր աշխատանքի արգելում |
1. Ոչ ոք չպետք է պահվի ստրկության մեջ կամ անազատ վիճակում:
2. Ոչ ոք չպետք է պարտադրվի կատարելու պարտադիր կամ հարկադիր աշխատանք:
3. Սույն հոդվածի նպատակների համար «պարտադիր կամ հարկադիր աշխատանք» հասկացությունը չի ներառում՝
ա. ցանկացած աշխատանք, որը
սովորաբար պահանջվում է կատարել սույն Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի դրույթների
համաձայն կալանքի տակ գտնվելու կամ նման կալանքից պայմանականորեն ազատված
լինելու ընթացքում,
բ. զինվորական բնույթի ցանկացած
ծառայություն, իսկ այն երկրներում, որտեղ օրինական է ճանաչվում զինվորական
ծառայությունից հրաժարվելը` համոզմունքներից ելնելով` պարտադիր զինվորական
ծառայության փոխարեն նշանակված ծառայությունը,
գ. ցանկացած ծառայություն, որը պարտադիր է բնակչության կյանքին կամ բարեկեցությանն սպառնացող արտակարգ դրության կամ աղետի դեպքում,
դ. սովորական քաղաքացիական պարտականությունների մաս կազմող ցանկացած աշխատանք կամ ծառայություն:
Հոդված 51. |
Ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք |
1. Յուրաքանչյուր ոք ունի
ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք: Ոչ ոքի չի կարելի
ազատությունից զրկել այլ կերպ, քան հետևյալ դեպքերում և օրենքով սահմանված
կարգով.
ա. անձին օրինական կերպով կալանքի տակ պահելը իրավասու դատարանի կողմից նրա դատապարտվելուց հետո,
բ. անձի օրինական ձերբակալումը
կամ կալանավորումը դատարանի օրինական կարգադրությանը չենթարկվելու համար
կամ օրենքով նախատեսված ցանկացած պարտավորության կատարումն ապահովելու
նպատակով,
գ. անձի օրինական կալանավորումը
կամ ձերբակալումը՝ իրավախախտում կատարած լինելու հիմնավոր կասկածի
առկայության դեպքում նրան իրավասու օրինական մարմնին ներկայացնելու
նպատակով կամ այն դեպքում, երբ դա հիմնավոր կերպով անհրաժեշտ է համարվում
նրա կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա
փախուստը կանխելու համար,
դ. անչափահասին կալանքի
վերցնելը օրինական կարգադրության հիման վրա՝ դաստիարակչական հսկողության
համար, կամ նրա օրինական կալանավորումը՝ նրան իրավասու իրավական մարմնին
ներկայացնելու նպատակով,
ե. անձանց օրինական կալանքի
վերցնելը՝ վարակիչ հիվանդությունների տարածումը կանխելու նպատակով, ինչպես
նաև հոգեկան հիվանդներին, գինեմոլներին կամ թմրամոլներին կամ
թափառաշրջիկներին օրինական կալանքի վերցնելը,
զ. անձի օրինական կալանավորումը
կամ ձերբակալումը՝ նրա անօրինական մուտքը երկիր կանխելու նպատակով, կամ
այն անձի օրինական կալանավորումը կամ ձերբակալումը, որի դեմ միջոցներ են
ձեռնարկվում` նրան արտաքսելու կամ հանձնելու նպատակով:
2. Յուրաքանչյուր ձերբակալված
իրեն հասկանալի լեզվով անհապաղ տեղեկացվում է իր ձերբակալման պատճառների և
ներկայացվող ցանկացած մեղադրանքի մասին:
3. Սույն հոդվածի 1-ին կետի «գ»
ենթակետի դրույթներին համապատասխան ձերբակալված կամ կալանավորված
յուրաքանչյուր ոք անհապաղ տարվում է դատավորի կամ այլ պաշտոնատար անձի մոտ,
որն օրենքով լիազորված է իրականացնելու դատական իշխանություն և ունի
ողջամիտ ժամկետում դատաքննության իրավունք կամ մինչև դատաքննությունն ազատ
արձակվելու իրավունք: Ազատ արձակումը կարող է պայմանավորվել դատաքննության
ներկայանալու երաշխիքներով:
4. Յուրաքանչյուր ոք, ով
ձերբակալման կամ կալանավորման պատճառով զրկված է ազատությունից, իրավունք
ունի վիճարկելու իր կալանավորման օրինականությունը, որի կապակցությամբ
դատարանն անհապաղ որոշում է կայացնում և կարգադրում է նրան ազատ արձակել,
եթե կալանավորումն անօրինական է:
5. Յուրաքանչյուր ոք, ով, ի
խախտումն սույն հոդվածի դրույթների, ձերբակալման կամ կալանավորման զոհ է
դարձել, իրավունք ունի հայցի ուժով օժտված փոխհատուցման:
Հոդված 63. |
Արդար դատաքննության իրավունք |
1. Յուրաքանչյուր ոք, երբ
որոշվում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ
նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի
հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում
արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք: Դատավճիռը հրապարակվում է
դռնբաց նիստում, սակայն մամուլի ներկայացուցիչների և հանրության
ներկայությունը կարող է չթույլատրվել ամբողջ դատաքննության կամ նրա մի մասի
ընթացքում՝ ժողովրդավարական հասարակության մեջ բարոյականության,
հասարակական կարգի կամ պետական անվտանգության շահերից ելնելով, երբ դա են
պահանջում անչափահասների շահերը կամ կողմերի մասնավոր կյանքի
պաշտպանությունը, կամ` այնքանով, որքանով դա, դատարանի կարծիքով, հատուկ
հանգամանքների բերումով խիստ անհրաժեշտ է, եթե հրապարակայնությունը կխախտեր
արդարադատության շահերը:
2. Յուրաքանչյուր ոք, ով
մեղադրվում է քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ, համարվում է անմեղ,
քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ օրենքին համապատասխան:
3. Քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ մեղադրվող յուրաքանչյուր ոք ունի հետևյալ նվազագույն իրավունքները.
ա. իրեն հասկանալի լեզվով անհապաղ ու հանգամանորեն տեղեկացվելու իրեն ներկայացված մեղադրանքի բնույթի և հիմքի մասին,
բ. բավարար ժամանակ ու հնարավորություններ` իր պաշտպանությունը նախապատրաստելու համար,
գ. պաշտպանելու իրեն անձամբ կամ
իր ընտրած դատապաշտպանների միջոցով կամ, եթե նա բավարար միջոցներ չունի
դատապաշտպանի ծառայության դիմաց վճարելու համար, ունենալու անվճար
նշանակված դատապաշտպան, երբ դա պահանջում են արդարադատության շահերը,
դ. հարցաքննելու իր դեմ
ցուցմունք տվող վկաներին կամ իրավունք ունենալու, որ այդ վկաները ենթարկվեն
հարցաքննության, և իրավունք ունենալու` իր վկաներին կանչելու ու
հարցաքննելու միևնույն պայմաններով, ինչ իր դեմ ցուցմունք տված վկաները,
ե. օգտվելու թարգմանչի անվճար օգնությունից, եթե ինքը չի հասկանում դատարանում գործածվող լեզուն կամ չի խոսում այդ լեզվով։
Հոդված 74. |
Պատիժ` բացառապես օրենքի հիման վրա
|